Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 59: Văn bản "Bếp lửa" - Nguyễn Thị Phương Liên

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 59: Văn bản "Bếp lửa" - Nguyễn Thị Phương Liên

1. Giáo viên: Nguyễn Thị Phương Liên
2. Tiếng gà trưa - Xuân Quỳnh
3. TIẾT 56 BẰNG VIỆT
4. - Tên : Nguyễn Việt Bằng, sinh năm 1941 - Quê quán: Thạch Thất - Hà Nội. - Bằng Việt làm thơ từ đầu những năm 60 và thuộc thế hệ các nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Mĩ. - Thơ của ông trong trẻo, mượt mà , thường khai thác những kỉ niệm và ước mơ của tuổi trẻ. - Hiện nay ông là chủ tịch Liên hiệp văn học nghệ thuật Hà nội. + Tác phẩm chính: - Hương cây - Bếp lửa (1968) - Những gương mặt- Những khoảng trời (1973) - Khoảng cách giữa lời (1984) - Cát sáng (1985) - Bếp lửa- Khoảng trời (1986). - Phía nửa mặt trăng chìm (1995). Bằng Việt
5. Bài thơ Bếp lửa *Hoàn cảnh sáng tác: - Sáng tác năm 1963, khi đó tác giả đang học ngành luật ở Liên Xô cũ * Xuất xứ: - Bài thơ in trong tập “ Hương cây- Bếp lửa” của Bằng Việt và Lưu Quang Vũ
6. “Tôi viết bài thơ Bếp lửa năm 1963, lúc đang học năm thứ hai Đại học quốc gia . Kiev.“Những Những năm năm đầu đầutheo theo học Luậthọc Luật tại đây tại tôi đây nhớ tôi nhànhớ nhà kinhkinh khủng. khủng. Tháng Tháng 9 9 ở ở bên bên đóđó trời trời se se se se lạnh, lạnh, buổi buổi sáng sáng sươngsương khói khói thường thường bay bay mờ mờ mờmờ mặt mặt đất, đất, ngoài ngoài cửa cửa sổ, sổ, trêntrên các các vòm vòm cây, cây, gợi gợi nhớ nhớ cảnhcảnh mùa mùa đông đông ở ở quê quê nhà. nhà. MỗiMỗi buổi buổi dậy dậy sớm sớm đi đi học, học, tôi tôi hayhay nhớ nhớ đến đến khung khung cảnh cảnh mộtmột bếp bếp lửa lửa thân thân quen, quen, nhớ nhớ lạilại hình hình ảnh ảnh bà bà nội nội lụi lụi cụi cụi dậydậy sớm sớm nấu nấu nồi nồi xôi, xôi, luộc luộc củ củ khoaikhoai củ củ sắn sắn cho cho cả cả nhà”. nhà”.
7. BẾP LỬA Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi Một bếp lửa chờn vờn sương sớm Hàng xóm bốn bên trở về lầm lụi Một bếp lửa ấp iu nồng đượm Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh. Cháu thương bà biết mấy nắng mưa. Vẫn vững lòng, bà dặn cháu đinh ninh: “Bố ở chiến khu, bố còn việc bố, Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói Mày có viết thư chớ kể này, kể nọ, Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi Cứ bảo nhà vẫn được bình yên !”. Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu Rồi sớm rồi chiều lại bếp lửa bà nhen Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay ! Một ngọn lửa, lòng bà luôn ủ sẵn, Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa Tu hú kêu trên những cánh đồng xa Mấy chục năm rồi, đến tận bây giờ, Khi tu hú kêu, bà còn nhớ không bà Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế ! Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi Mẹ cùng cha công tác bận không về Nhóm nồi xôi gạo mới sẻ chung vui Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học. Ôi kì lạ và thiêng liêng – bếp lửa! Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc, Tu hú ơi !chẳng đến ở cùng bà Giờ cháu đã đi xa. Có ngọn khói trăm tàu Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa? Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả Nhưng vẫn chẳng lúc nào quên nhắc nhở: - Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa?
8. Mạch cảm xúc của bài thơ Bài thơ được mở ra với hình ảnh bếp lửa, từ đó gợi về những kỉ niệm tuổi thơ sống bên bà tám năm ròng, làm hiện lên hình ảnh bà với bao chăm sóc, lo toan và tình yêu thương trìu mến dành cho cháu. Từ kỉ niệm, đứa cháu nay đã trưởng thành suy ngẫm, thấu hiểu về cuộc đời bà, về lẽ sống giản dị mà cao quý của bà. Cuối cùng, người cháu muốn gửi niềm nhớ mong về với bà. -> Mạch cảm xúc của bài thơ là đi từ hồi tưởng đến hiện tại, từ kỉ niệm đến suy ngẫm.
9. *Bố cục: 4 phần - Khổ thứ nhất: Bếp lửa khơi nguồn cảm xúc - Bốn khổ tiếp: Những kỉ niệm tuổi thơ sống bên bà - Khổ thứ sáu: Suy ngẫm của cháu về bà - Khổ cuối: Người cháu trưởng thành và không nguôi nhớ bà
10. Một bếp lửa chờnchờn vờnvờn sương sớm Một bếp lửa ấpấp iuiu nồng đượm Cháu thương bà biết mấy nắng mưa. - Điệp ngữ “ một bếp lửa”- > nhấn mạnh hình ảnh bếp lửa - Từ láy gợi tả, gợi cảm: “Chờn vờn”, “ấp iu” -> vẻ đẹp bình dị thân thương của bếp lửa ; đôi bàn tay khéo léo, kiên nhẫn và tấm lòng chi chút yêu thương của người nhóm lửa . - Ẩn dụ: “Biết mấy nắng mưa” - > cuộc đời vất vả , khó nhọc của bà - Từ “thương” -> diễn tả trực tiếp và chân thật tình cảm sâu nặng của cháu đối với bà. Bếp lửa khơi nguồn cho dòng hồi tưởng cảm xúc.
11. Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay !
12. Một số hình ảnh về nạn đói năm 1945
13. Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói Năm ấy là năm đóiđói mònmòn đóiđói mỏimỏi Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay ! -Nghệ thuật tách từ -> nỗi ám ảnh về những năm tháng tuổi thơ gian khổ, thiếu thốn, nhọc nhằn. - Từ ngữ, hình ảnh gợi tả, gợi cảm- >Mùi khói bếp đã trở thành ấn tượng không thể nào quên cùng những vất vả, lo toan của bà trong năm đói .
14. Tám năm ròng cháu cùng bà nhóm lửa TuTu húhú kêukêu trên những cánh đồng xa Khi tutu húhú kêu,kêu bà còn nhớ không bà Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế TiếngTiếng tutu húhú sao mà tha thiết thế ! Mẹ cùng cha công tác bận không về Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe, Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học. Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc, TuTu húhú ơi !chẳng đến ở cùng bà Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa? => Tiếng chim tu hú như giục giã, khắc khoải gợi nhớ về kỉ niệm tuổi thơ, gợi cuộc sống vắng vẻ, quạnh hiu của hai bà cháu. =>Bà tần tảo , chịu thương chịu khó, giàu tình yêu thương và đức hi sinh. Đó là vẻ đẹp truyền thống của người phụ nữ Việt Nam từ bao đời . Bếp lửa hiện diện như tình bà ấm áp, là sự cưu mang đùm bọc đầy chi chút của bà
15. Quan sát bức tranh và cho biết bức tranh minh họa cho đoạn nào trong bài thơ?
16. Học kỹ nội dung bài thơ – chuẩn bị tiết 2 bài VỀ NHÀ “Bếp lửa” Cảm nhận của em về hình ảnh người bà qua đoạn thơ tìm hiểu. Soạn bài “ Ánh trăng”.