Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 114: Văn bản "Mùa xuân nho nhỏ"

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 114: Văn bản "Mùa xuân nho nhỏ"

1. Cả lớp cùng nghe bài hát Một mùa xuân nho nhỏ và viết nhanh lại cảm nhận của mình về (những) điểm mà em yêu thích ở bài hát này nhé!
2. Mùa xuân nho nhỏ
3. I. Tìm hiểu chung
4. Mọc giữa dòng sông xanh Một bông hoa tím biếc Ơi con chim chiền chiện Ta làm con chim hót Hót chi mà vang trời Ta làm một cành hoa Từng giọt long lanh rơi Ta nhập vào hoà ca Tôi đưa tay tôi hứng. Một nốt trầm xao xuyến. Mùa xuân người cầm súng Một mùa xuân nho nhỏ Lộc giắt đầy quanh lưng Lặng lẽ dâng cho đời Mùa xuân người ra đồng Dù là tuổi hai mươi Lộc trải dài nương mạ Dù là khi tóc bạc. Tất cả như hối hả Tất cả như xôn xao Mùa xuân ta xin hát Câu Nam ai, Nam bình Ðất nước bốn nghìn năm Nước non ngàn dặm mình Vất vả và gian lao Nước non ngàn dặm tình Ðất nước như vì sao Nhịp phách tiền đất Huế Cứ đi lên phía trước.
5. a. Tác giả Thanh Hải tên thật là Phạm Bá Ngoãn Sinh năm 1930, quê ở Phong Điền, Thừa Thiên. Vừa là nhà thơ vừa là người chiến sĩ kiên trung, một lòng theo cách mạng, đã có những đóng góp đang quí cho nền thơ chống Mỹ.
6. Tác phẩm chính 1977 1962 Tập 1: 1970 Tập 2: 1975 1982
7. b. Tác phẩm Hoàn cảnh ra đời: Viết tháng 11/1980, khi nhà thơ đang nằm trên giường bệnh - không bao lâu trước khi ông qua đời Thể thơ : 5 chữ → Gần gũi với dân ca
8. PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1: Thơ và đọc hiểu văn bản thơ •Thơ là sự thể hiện, giãi bày (thường là trực tiếp) tình cảm, cảm xúc của một con người. Vì thế, đọc thơ là phải đi tìm xem ai là người đang bộc lộ, giãi bày và giãi bày tình cảm, cảm xúc gì. •Trong văn bản thơ, người giãi bày tình cảm, cảm xúc có thể hiện diện mình qua các đại từ nhân xưng (tôi, ta, chúng ta ), cũng có thể xưng tên (Ví dụ: Xuân Hương, Tố Như ). Do đó cần chú ý những từ này, thậm chí sự thay đổi của chúng trong một bài thơ để vừa nhận ra bóng dáng của nhà thơ vừa phát hiện ra ý nghĩa mà nhà thơ muốn thể hiện. •Tình cảm, cảm xúc trong thơ có khi được bộc lộ trực tiếp qua các động từ (ví dụ:nhớ, yêu, muốn .), có lúc lại thể hiện gián tiếp qua các hình ảnh (bông hoa, cánh chim, nốt nhạc .) Cho nên, để đọc ra cảm xúc của nhà thơ, cần tìm và phân tích những yếu tố này. •Thơ không chỉ thể hiện cảm xúc mà còn diễn tả mạch cảm xúc. Để phát hiện ra mạch cảm xúc, cần tìm hiểu xem người viết đang muốn bày tỏ tình cảm của mình trước những đối tượng nào, lần lượt xuất hiện ra sao. •Một trong những điểm khác biệt căn bản của thơ với các thể loại khác như truyện, kí, kịch là ở ngôn ngữ giàu nhạc điệu. Mà nhạc điệu lại thường được tạo nên qua cách ngắt nhịp, cách gieo vần, điệp ngữ Vì vậy, nên chú ý những yếu tố này để cảm hiểu được nhạc tính của thơ.
9. Mạch cảm xúc, bố cục Mùa xuân của Khổ 1 thiên nhiên Hình ảnh Mùa xuân của Khổ 2, 3 xuyên suốt đất nước Cấu trúc: bài thơ: 4 phần Mùa xuân Mùa xuân của lòng người Khổ 4, 5 Mùa xuân trong khúc hát ngợi ca Khổ 6 quê hương
10. II. Đọc hiểu văn bản
11. 1. Khổ 1: Mùa xuân của thiên nhiên Nhà thơ đã miêu tả những gì trong đoạn thơ này? Những từ ngữ nào cho em biết điều đó? Để khắc họa hình ảnh thiên nhiên, nhà thơ đã sáng tạo ra một cách viết độc đáo như thế nào? Tác dụng? , Để đặc tả cánh chim giữa bầu trời, nhà thơ cũng đã tạo ra một lối diễn đạt độc đáo nào? Tác dụng?
12. - Dòng sông →Bình dị, quen thuộc - Bông hoa Hình ảnh → Gợi không gian MọcMọc giữa(NTTT dòng sông đảo ngữ)xanh - Chim rộng lớn, khoáng đạt Một bông hoa tím biếc NhấnƠi conmạnh, chimgợi chiềncảm chiệnnhận về Màu sắc Xanh, tím Tươi sáng, hài hòa sự vận động, sinh sôi, sức sốngHót chimãnh mà vangliệt củatrời thiên nhiên mùa xuân Tiếng Tươi vui, rộn Âm thanh chim hót ràng, náo nhiệt Bức tranh thiên nhiên vô cùng tươi đẹp , tràn đầy sức sống và đậm phong vị xứ Huế.
13. - ơi, chi Âm sắc ngọt ngào của người con xứ Huế Mọc giữa dòng sông xanh Một bông hoa tím biếc - Hứng Đón nhận một cách nâng niu, trân trọng Ơi con chim chiền chiện Hót chi mà vang trời - NTTT: Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác Từng giọt long lanh rơi → Cảm xúc say sưa, ngây ngất Tôi đưa tay tôi hứng. ? Em hiểu thế nào về “ Giọt long lanh” ? A. Giọt→ mưaTình xuân. yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống B. Giọtthiết âm thanhtha. của tiếng chim. C. Giọt sương mùa xuân. D. Ý kiến của riêng em.
14. 2. Khổ 2+3: Mùa xuân của đất nước Mùa xuân người cầm súng Lộc giắt đầy trên lưng Mùa xuân người ra đồng Lộc trải dài nương mạ Tất cả như hối hả Thảo luận theo bàn, hoàn Tất cả như xôn xao. thiện phiếu bài tập số 2
15. PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2 1. Những hình ảnh thơ sau tượng trưng cho điều gì? - Người cầm súng: - Người ra đồng: . - Lộc: - Lộc giắt đầy và trải dài: 2. Biện pháp nghệ thuật nào được nhà thơ sử dụng nhiều trong đoạn 2? Hãy xác định cách ngắt nhịp của các câu thơ và chỉ ra sự lặp lại của các đoạn, nhịp đó trong các câu ở đoạn này. 3. Trong đoạn thơ này, ý nghĩa của các từ sau là gì? - Tất cả: . - Hối hả: . - Xôn xao: 4. Từ những phân tích, cắt nghãi trên, hãy phát hiện: - Nhà thơ muốn thể hiện cảm nhận gì về mùa xuân đất nước? - Cảm xúc của nhà thơ ở đây là gì?
16. giắt đầy Lộc trải dài Người cầm súng Người ra đồng Bảo vệ tổ quốc Lao động dựng xây đất nước Sức sống, sức xuân mạnh mẽ, căng tràn trên mọi miền đất nước.
17. Nghệ thuật Mùa xuân Hối hả Lộc Xôn xao Tất cả như → Nhấn mạnh sức sống, sức xuân mạnh mẽ và khí thế khẩn trương của quê hương đất nước → Tạo âm hưởng vui tươi, rộn ràng
18. Đất nước bốn ngàn năm Vất vả và gian lao Đất nước như vì sao Cứ đi lên phía trước. - Bề dày lịch sử dựng nước và giữ nước với biết bao gian khổ thăng trầm → Thái độ của nhà thơ: Vừa trân trọng tự hào lại vừa trĩu nặng yêu thương bởi những thăng trầm gian khổ mà dân tộc ta đã phải trải qua. ➔ Lẽ sống thủy chung tình nghĩa, uống nước nhớ nguồn.
19. THỜIHẾT THẢO LUẬN NHÓM BÀN 001000 GIAN GIỜ ::::: 380651343130221917145958575655545352504948474641374332292827262524232018161513121005004442403936352104020307000111090845 Phát hiện nghệ thuật tu từ nổi bật trong hai câu thơ sau và chỉ ra tác dụng biểu cảm của nó. “ Đất nước như vì sao Cứ đi lên phía trước.”
20. NTTT So sánh → Khẳng định sự trường tồn, phát triển bền vững và “ Đất nước như vì sao tương lai tươi sáng của đất Cứ đi lên phía trước.” nước. ➔ Thể hiện tình yêu, niềm tự hào và tin tưởng của nhà thơ dành cho đất nươc.
21. Năm 1980 + Đất nước ta vừa ra khỏi 2 cuộc chiến tranh biên giới. + Nền kinh tế bao cấp còn bộc lộ nhiều hạn chế, yếu kém. + Chiến tranh khiến cho cơ sở vật chất bị phá hủy, nền kinh tế kiệt quệ, đời sống nhân dân vô cùng đói khổ.
22. 3. Khổ 4+5: Tâm nguyện của nhà thơ Ta làm con chim hót Ta làm một cành hoa Ta nhập vào hoà ca Một nốt trầm xao xuyến. Một mùa xuân nho nhỏ Thảo luận theo bàn, hoàn Lặng lẽ dâng cho đời thiện phiếu bài tập số 3 Dù là tuổi hai mươi Dù là khi tóc bạc.
23. PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3 1. Nhà thơ thể hiện ước nguyện gì qua các hình ảnh: con chim hót, Ta làm con chim hót cành hoa, nốt nhạc? Ta làm một cành hoa Ta nhập vào hòa ca Một nốt trầm xao 2. Đặc điểm chung trong ước nguyện của nhà thơ qua các hình ảnh xuyến này là gì? Có điểm nào tương đồng với ý thơ của hai câu đầu ở đoạn 5? 3. Sự lặp lại cấu trúc “Ta làm” ; “ Ta nhập” cùng cách nói “Dù là tuổi hai mươi - Dù là khi tóc bạc” cho thấy tình cảm nào của nhà thơ với Một mùa xuân nho nhỏ cuộc đời? Lặng lẽ dâng cho đời Dù là tuổi hai mươi Dù là khi tóc bạc. 4. Sự thay đổi từ “tôi” sang “ta” thể hiện dụng ý gì của nhà thơ?
24. - Ta làm con chim hót Điệp ngữ, liệt kê, hình ảnh biểu - Ta làm một cành hoa tượng ứng với khổ 1 - Ta một nốt trầm Khát vọng khiêm tốn, chân thành với mong ước được sống đẹp có ý nghĩa, được cống hiến cho đất nước, cho cuộc đời của nhà thơ.
25. Nhaân vaät tröõ tình Tôi Cảm xúc của cá nhân trước mùa xuân thiên nhiên Vừa là số ít, vừa là số nhiều. Ước nguyện của tác Ta giả cũng là ước nguyện chung của mọi người Mùa xuân bé nhỏ của cá nhân góp phần làm nên MXNN mùa xuân rộng lớn của cuộc đời. Đó là quan niệm: Sống là để cống hiến → Khát vọng thời đại
26. 4. Khổ 6: Lời ngợi ca quê hương, đất nước Mùa xuân ta xin hát Câu Nam ai, Nam bình Nước non ngàn dặm mình Nước non ngàn dặm tình Nhịp phách tiền đất Huế 1. Tình cảm của nhà thơ và hình ảnh quê hương xứ Huế được thể hiện qua các chi tiết nào? 2. Nêu các BPNT được dùng trong khổ thơ cuối và cho biết tác dụng
27. Nam ai - Ta xin hát Nam bình - Nghệ thuật: Lặp cấu trúc, vần bằng (bình, mình, tình ) → Tình cảm thiết tha, trìu mến
28. Xứ Huế là 1 dải đất miền Trung không chỉ nổi tiếng là nơi tập trung nhiều đền đài lăng tẩm của các vua triều Nguyễn mà còn là vùng đất có thiên nhiên tươi đẹp thơ mộng; con người Huế hiền hòa, tâm hồn mộc mạc và rất đằm thắm. 1. T¸c gi¶ (1930 -1980)
29. III. Tổng kết
30. Nghệ thuật 01 Hình ảnh, ngôn ngữ giản dị, trong sáng, giàu giá trị biểu cảm 02 Giọng thơ ngọt ngào, tha thiết, vui tươi Nghệ thuật tu từ ẩn dụ, điệp ngữ, đảo ngữ được sử 03 dụng hiệu quả
31. Nội dung 01 - Bức tranh mùa xuân của thiên nhiên, mùa xuân đất nước vô cùng tươi đẹp, tràn đầy sức sống Tâm hồn nhạy cảm, tình yêu thiên nhiên, đất nước, 02 yêu cuộc sống thiết tha và niềm tự hào, tin tưởng của nhà thơ dành cho quê hương đất nước
32. Ý nghĩa Bài thơ thể hiện những rung cảm tinh tế của nhà thơ trước vẻ đẹp của mùa xuân thiên thiên, đất nước và khát vọng được cống hiến cho đất nước, cho cuộc đời.
33. Tình huống: Bài thơ có nhan đề là “Mùa xuân nho nhỏ” nhưng Lan cho rằng có thể đổi tên bài thành: Mùa xuân/ Mùa xuân xứ Huế/ Mùa xuân xanh/ Khúc ca xuân . Theo em, Lan đổi như vậy có được không? Vì sao?
34. Tranh luận • Vì sao mỗi người cần có trách nhiệm Ý kiến 1 đóng góp và tinh thần dâng hiến cho cuộc đời. Ý kiến 2 • Nhập vào bản “hòa ca” chung của Ý kiến 3 cộng đồng, phải chăng ta sẽ mất cái cá tính, không còn được là chính mình? Ý kiến 4
35. Hướng dẫn tự học Học thuộc bài thơ Từ những hiểu biết của mình và những hiểu biết về nhà thơ và bài thơ, em hãy viết một bài văn về lẽ sống đẹp. Tìm nghe bài hát Tự nguyện (Trương Quốc Khánh) và Khát vọng (Phạm Minh Tuấn) và tìm điểm chung về nội dung của hai bài hát với bài thơ vừa học. Soạn bài “Viếng lăng Bác”
36. THANK YOU